Komt er iemand te overlijden, dan zeggen we altijd gecondoleerd. Maar wat betekent dit eigenlijk? En hoe kun je dit woord eigenlijk gebruiken? Sommigen zeggen zelfs ‘van harte gecondoleerd’ maar is dit eigenlijk wel toepasselijk?
Wat zegt De Dikke Van Dale?
We zochten het op in de Dikke Van Dale. Het woord gecondoleerd komt van het werkwoord ‘condoleren.’ In het Van Dale woordenboek staat: con·do·le·ren (condoleerde, heeft gecondoleerd)1 deelneming betuigen bij een overlijden: mag ik u condoleren met (het verlies van) uw man? 2 rouwbeklag, deelneming betuigen aan …
Het woord condoleren staat pas sinds 2016 in de Van Dale. Daarbij wordt duidelijk waarom je het voorzetsel met gebruikt en je bijvoorbeeld ‘gecondoleerd met je vader’ kunt zeggen.
Veilige keuze
We kiezen vaak voor veilig. Helemaal in een beladen situatie waarbij iemand is overleden, is gecondoleerd een veilige keuze. Je zou het ook kunnen hebben over deelneming of rouwbeklag, maar dat klinkt wel erg formeel en kil. Toch horen deze woorden wel bij de situatie, het geeft de nabestaanden steun en houvast. Met deze woorden zit je safe, en weet je dat je er goed aan doet om dit zo over te brengen.
Bij een uitvaart of condoleance is het misschien lastig om een gesprek met de nabestaande te beginnen. Je bent al snel bang dat je iets verkeerd zegt of je kent diegene niet goed genoeg. Dan is een ‘gecondoleerd’ altijd goed.
Maar wat houdt gecondoleerd nou in?
Als je gecondoleerd tegen iemand zegt, wil je daar mee zeggen dat je er voor iemand bent: ik leef met je mee, ik voel medelijden met je, ik sta naast je. Medelijden komt van het Latijnse woord condolēre. Con = mee en dolēre = pijn hebben, smart voelen. Je kunt concluderen dat het dus meelijden is of pijn en verdriet mee voelen. Zeg je gecondoleerd, dan zeg je dus eigenlijk dat je met iemand meeleeft. Een mooie boodschap die de nabestaande goed zal doen.
Ook in het Engels
Wij zijn niet de enige taal waarin het condoleren wordt gebruikt. Ook in het Engels komt deze vorm van medeleven veel voor. Ze zeggen dan meestal: ‘my deepest condolences.’ In het Engels worden ook nog een aantal andere uitspraken gebruikt in dit soort situaties. Namelijk uitspraken als: ‘my deepest sympathy’ of ‘symphaties.’Sympathie betekent letterlijk meevoelen, wat dus past bij meeleven en medelijden.
Van harte gecondoleerd
Kun je eigenlijk ook ‘van harte gecondoleerd’ zeggen? Ja, dit kan. Omdat ‘van harte’ alleen maar benadrukt, versterkt. Het lastige hierbij is dat men bij ‘van harte’ sneller denkt aan een felicitatie of feestelijke gelegenheid omdat er vaker ‘van harte gefeliciteerd’ wordt gezegd dan ‘van harte gecondoleerd.’ Pas dan ook altijd goed op dat je je niet verspreekt. Dat zou wel heel ongemakkelijk zijn.
Mocht je je nou gauw verspreken, laat het dan gewoon bij gecondoleerd. Voordat je het weet maak je een vervelende fout en zeg je tijdens een condoleance per ongeluk van harte gefeliciteerd… Dat zou de situatie nog vervelender maken voor de nabestaanden.