“Sinds 2005 jouw online hulp bij afscheid”

In familieverhoudingen worden vaak onderhandse leningen verstrekt. Kinderen worden geholpen met het opstarten van een onderneming, de aankoop van een huis of een auto of bij een moeizame scheiding. Niet zelden hebben zulke leningen lange looptijden of lopen ze zelfs voor een onbepaalde tijd. Ouders zien die leningen dan soms als een voorschot op het erfdeel dat het betreffende kind toch zou ontvangen. Geld lenen in de familiesfeer heeft daarom vaak kenmerken van schenken.

Wanneer gedwongen schuldverrekening

Omdat leningen niet per se automatisch tenietgaan, is in de wet het uitgangspunt opgenomen dat als de nalatenschap schuldeiser is van een erfgenaam, artikel 4:228 BW tot zogenaamde “gedwongen schuldverrekening” kan leiden. Hiermee deelt de wetgever de schuld als het ware toe aan de erfgenaam en gaat die teniet tot het gezamenlijk beloop van het aandeel in de erfenis en de schuld.

Een erflater zal echter niet zomaar bij iedere lening achterover kunnen leunen en denken dat “het na het overlijden wel rechtgetrokken wordt”. Voor zover er periodiek rente betaald moet worden, er aflossingsverplichtingen waren en/of de lening een bepaalde looptijd had, zal immers een vrij korte verjaringstermijn van vijf jaar toepasselijk zijn. De vordering wordt dan, als er niets wordt gedaan (al dan niet gedeeltelijk) omgezet in een zogenaamde natuurlijke verbintenis. Dat geldt ook voor de gehele lening als deze is aangegaan voor onbepaalde tijd en er twintig jaren verstrijken zonder dat een stuitingshandeling wordt verricht (of de verschuldigdheid wordt erkend).

Uitspraak Gerechtshof

Door een uitspraak van Gerechtshof ’s-Hertogenbosch van 27 februari 2018 (ECLI:NL:GHSHE:2018:818), is inmiddels vast komen te staan dat als een vordering verjaard is, die niet meer via gedwongen schuldverrekening kan worden gecompenseerd. De verjaarde vordering (of het verjaarde deel ervan) telt simpelweg niet meer in de omvang van de nalatenschap. Artikel 4:228 BW strekt zich niet uit over zogenaamde natuurlijke verbintenissen. De bevoegdheid om anderszins te verrekenen is ook vervallen als de vordering ter zake het ingevolge de geldlening verschuldigde al was verjaard voor het overlijden, dus voordat de bevoegdheid tot verrekening een aanvang nam.

Als het kind geen erfgenaam is

Een ander probleem kan mogelijk ontstaan als het betreffende kind niet erfgenaam is. Dit is het geval als hij of zij is onterfd of bij wijze van legaat is bepaald wat hem of haar toekomt. In dat geval is er geen sprake van gedwongen schuldverrekening (Artikel 4:228 spreekt van “schulden van een erfgenaam”). Het kind kan dan verlangen dat de lening (ten laste van de erfgenamen) wel wordt voortgezet. Die situatie komt vaker voor dan het op het eerste geval lijkt.

Immers: bij gescheiden ouders en een hertrouwen van de ouder die de lening verstrekt of verstrekte, doet zich dit al snel voor. Als de ouder als eerste overlijdt, krijgt het kind een vordering ter grootte van het erfdeel op de (langstlevende) stiefouder (4:13, lid 3). Die vordering is op dat moment (net zoals mogelijk de lening) niet opeisbaar. Zou de voorwaarde voor het opeisbaar worden van die vordering in vervulling gaan (overlijden stiefouder), dan wordt die vordering opeisbaar terwijl de lening dat mogelijk nog niet is. Artikel 4:228 BW is dan niet aan de orde. Het kind is (waarschijnlijk) geen erfgenaam van de stiefouder en er is geen verrekening mogelijk. Gevolg is dat de erfgenamen van de stiefouder het erfdeel moeten uitbetalen en zich moeten laten welgevallen dat de lening open blijft staan.

Laat een specialist u helpen

Als ouder wil je graag zeker weten dat je je erfgenamen gelijk behandelt of toch in ieder geval dat je laatste wil de uitwerking heeft, die je voor ogen staat. Het is daarom raadzaam bij geldleningen van langere duur in de familiesfeer een erfrechtspecialist naar de voorwaarden te laten kijken. Zo kan worden dichtgetimmerd dat verrekening te allen tijde mogelijk is. Bovendien kan maatwerk worden verzorgd, waardoor ook verjaringsperikelen kunnen worden voorkomen. Mr. R.A.A. Maat van Advocatenkantoor Zeeland in Goes (0113277000) helpt u hier graag bij.